Tutaj się jeszcze nie chwaliłem, ale temat zdaje się wam bliski :)
Letni urlop miałem przyjemność spędzać w Tatranskiej Jaworzynie (Słowacja) u nas znanej jako Jaworzyna Spiska. Mała wioseczka u podnóża Tatr, zaraz za przejściem granicznym w Łysej Polanie. W Polskiej historii Jaworzyna miała swój epizod - 27 listopada 1938 roku Oddział Wydzielony 10 BKZmot płk. Dworaka wszedł na teren czechosłowackiego Spiszu w ramach akcji rewindykacyjnej. W skład OW wchodził II dyw. 24 p.uł, bateria haubic 100 mm i kompania czołgów rozpoznawczych. Przekraczając granicę w Jurgowie oddziały zajęły Jaworzynę, po czym doszło do wymiany ognia z wojskami czechosłowackimi na (za!) przełęczą Zdziarską (zginął m.in. mjr Rago). Szerzej historia opisana jest w literaturze (J. Majka etc).
Przed wyjazdem zebrałem możliwie wszystkie dostępne zdjęcia Jaworzyny z II połowy lat 30, szczególnie te wykonane w czasie obecności 10 BKZmot. Oto wyniki porównań - u góry zdjęcie oryginalne z lat 30tych, poniżej stan obecny:
1. Jurgów
OW płk. Dworaka przekracza granicę w Jurgowie 27 listopada 1938 jadąc drogą od Bukowiny Tatrz. ku m. Jurgów i dalej ku granicy:
Po "incydencie" na przeł. Zdiar wezwano na pomoc czołgi Vickers. Wozy w walce udziału nie wzięły, tutaj widoczne podczas powrotu na terytorium PL. Zdjęć z przemarszu czołgów V jest więcej, ale nie miałem już czasu na ich weryfikację. Podpis zdjęć w literaturze "Podhale" jest bardzo ogólny, chociaż należ przypuszczać, że więcej niż jedno ww. zdjęcie wykonano podczas akcji na Spiszu.
Budynki stacji granicznej po obu stronach są opuszczone, ale stoją do dziś.
2. Podspady
Skrzyżowanie dróg w miejscowości Podspady (krzyżują/łączą się tu drogi z Jaworzyny i Jurgowa, dalej prowadząc do Zdiaru). Na tle funkcjonującego do dziś pensjonatu widać wozy komp. cz. rozp. oraz oficerów zmierzających w kierunku Zdziaru (przełęcz).
3. Jaworzyna Spiska
Część OW Dworaka po przekroczeniu granicy w Jurgowie skręca do Jaworzyny - nie znam zdjęć konkretnej jednostki OW z przekraczania granicy w Łysej Polanie. W Jaworzynie odbywa się spotkanie z oficerami czechosłowackimi - w książce J.Majki "Niezłomna Brygada..." zdjęcia błędnie opisane jako Jurgów (PL).
Na obu zdjęciach widać charakterystyczny autobus :) Jeden z budynków widoczny na zdjęciu drugim został wyburzony kilka lat temu, dlatego dziś w omawianym miejscu stoi tylko jeden domek.
W Jaworzynie zostaje przejęty posterunek policji Czechosłowackiej - na zdjęciach zmiana tabliczki na polską:
Widoczna na zdjęciu ściana z tabliczką dziś jest zasłonięta przez późniejszą dobudówkę - część budynku z banerem piwa "Kozel". Obecnie w budynku mieści się sklep spożywczo-monopolowy :). Co ciekawe dziś najbliższy posterunek policji jest dopiero w Zdiarze, przed wojną był nawet w Jaworzynie :)
Letni pałacyk myśliwski hrabiego Christiana Kraft Fürst von Hohenlohe-Öhringen istnieje do dziś. Więcej informacji tutaj: http://pl.wikipedia.org/wiki/Jaworzyna_Tatrza%C5%84ska Dziś jest to jedna z kilku rezydencji prezydenta Słowacji - wstęp wzbroniony :)
Drewniany kościółek św. Anny, również ufundowany przez hr. Hohenlohe:
Goście:
Droga z Jaworzyny w kier. Łysej Polany
5. Przełęcz Zdziarska
Na podstawie znanych mi zdjęć mogę jednoznacznie stwierdzić - samo siodło/przełęcz Zdziarska została przez OW Dworaka zajęta. Do strzelaniny musiało dojść już za przełęczą w kierunku miejscowości Zdiar.
Wypychanie Łazika z rowu, zdjęcie w kierunku PL, droga Podspady-Zdziar w bezpośredniej bliskości przełęczy.
To samo miejsce (kilkadziesiąt metrów od punktu/dróżki skąd wypychano łazika). Dla obu zdjęć charakterystycznym punktem orientacyjnym są widoczne w prawym górnym rogu dwie skały, dziś nieco zasłonięte przez drzewa. Skały są widoczne TYLKO z drogi tylko z przełęczy/siodła.
Najtrudniejsze zdjęcie do lokalizacji, ostatecznie możliwe są 2-3 warianty na odcinku drogi Jaworzyna-Podspady-Zdziar. Najprawdopodobniej jest to rejon przełęczy Zdziarskiej.
Widok z przełęcz Zdziar na stronę słowacką.
Dokładne rozpoznanie "epizodów" drogowych bardzo utrudnił niedawny remont dróg (środku UE) oraz przyrost drzew. Ostatecznie udało się zlokalizować więcej miejsc niż myślałem.
6. Łysa Polana
Jedyne znane mi zdjęcie 10 BKZmot na Łysej Polanie:
Budynek dawnej leśniczówki, dziś ruina przeznaczona do wyburzenia. Domek w bezpośredniej bliskości zabudowań granicznych/mostu na granicznej rzece Białce.
Gross danych dot. zabudowań otrzymałem od mieszkańców Jaworzyny oraz pracowników TANAP (słowacki odpowiednik TPN). Sama obecność człowieka "ze starymi zdjęciami" w Jaworzynie wzbudziła spore zainteresowanie - "zasadzki" pod naszym pensjonatem z pytaniem o zdjęcia :) Wszystkim mieszkańcom za pomoc uprzejmie dziękuję !
Na pytania/sugestie chętnie odpowiem.
